تارنگاشت عدالت
منبع: سایت سازمان ملل
برگردان: ع. سهند
١۴ مارس ٢٠٠۸
در مقاله «قره‌باغ و قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل متحد» نادرستی ادعاهای پان‌اسلامی- پان‌ترکی را درباره مضمون چهار قطعنامه شورای امنیت دیدیم. تنها در قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل که در ۶٢-مین اجلاس مجمع عمومی از جانب آذربایجان مطرح شد، منطقه قره‌باغ به مثابه بخشی از جمهوری آذربایجان برسمیت شناخته شده است. آن قطعنامه با ٣٠ رأی موافق، ۷ رأی مخالف، ١٠٠ رأی ممتنع و ۴۵ رأی غایب به تصویب رسید. جمهوری اسلامی ایران در زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد در کنار ۴۵ کشور دیگر از جمله کوبا، ویتنام، سوریه، لبنان، تونس، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان حتا در بحث و رأی‌گیری پیرامون موضوع شرکت نکرد.
مجمع عمومی با نگرانی جدی از این‌که درگیری مسلحانه در منطقه ناگورنو-قره‌باغ آذربایجان و اطراف آن صلح و ثبات بین‌المللی را هم‌چنان تهدید می‌کند، امروز بر تمامیت ارضی آذربایجان مجدداً تأکید نمود، حمایت خود را از مرزهای شناخته شدۀ بین‌المللی آن کشور ابراز کرد و خواهان خروج فوری نیروهای ارمنی از همه اراضی اشغالی در آن‌جا شد….
در عین حال، مجمع نیاز به تأمین امنیت و شرایط برابر زندگی برای جوامع ارمنی و آذربایجانی در منطقه ناگورنو- قره‌باغ را که می‌تواند به ایجاد یک نظام دمکراتیک کارآمد خودگردان در منطقه در درون آذربایجان امکان دهد، برسمیت شناخت.
نماینده آذربایجان با ارایۀ پیش‌نویس قطعنامه گفت او این بحث را نمی‌پذیرد که قطعنامه یک‌جانبه و بی‌موقع است. قطعنامه منطبق با حقوق بین‌الملل تهیه شده و بی‌طرفانه است. قطعنامه با توجه به شرایط متغیر، هم منطقه ای و هم بین‌المللی، که نگرانی‌ها پیرامون وضعیت روند حل‌وفصل را افزایش داده اند، تهیه شده است.
در عین حال، وی گفت آذربایجان از نبود پیشنهادات روشن روسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE)- فرانسه، فدراسیون روسیه و ایالات متحده- که تحت حمایت آن‌ها مذاکرات در سال ١۹۹٢ آغاز شد، بسیار نگران است. روسای مشترک در حرف از هدف آزاد‌سازی همه اراضی اشغالی و بازگشت جمعیت آذربایجانی به ناگورنو-قره‌باغ حمایت کره اند، اما آن‌ها با عمل‌شان سعی کردند آن تلاش مشترک را بی‌اهمیت جلوه دهند.
وی تأکید نمود روسای مشترک حق ندارند از اصل تمامیت ارضی بخاطر «بی‌طرفی بدنام»شان عدول کنند. بی‌طرفی یک موضع نیست؛ بی‌طرفی نبود موضع است. زمانی که هنجارهای حقوق بین‌الملل نقض می‌شوند، بی‌طرفی نمی‌تواند وجود داشته باشد. قطعنامههای شورای امنیت مصوب ١۹۹٣ خواهان خروج فوری نیروهای اشغالگر از آذربایجان شدند، در حالی‌که هیأت حقیقت‌یاب اعزامی مجمع عمومی به اراضی در اوائل ٢٠٠۵ وجود اسکان ارامنه را در آن‌جا تأیید نمود.
….
نماینده ایالات متحده گفت نمایندگان سیاسی فرانسه، فدراسیون روسیه و ایالات متحده، روسای مشترک گروه مینسک سازمان همکاری و امنیتی اروپا در برخورد با درگیری ناگورنو- قره‌باغ، مشترکاً یک‌سری اصول اساسی را برای حل مسالمت‌آمیز درگیری، در حاشیه شورای وزیران سازمان امنیت و همکاری اروپا در نوامبر ٢٠٠۷ در مادرید پیشنهاد نمودند. آن اصول اساسی بر مفاد کنفرانس خلع‌سلاح هلسینکی، از حمله در ارتباط با خودداری از تهدید یا استفاده از زور، تمامیت ارضی دولت‌ها و حق برابر و تعییین سرنوشت همه مردم قرار دارند. پیشنهاد منتقل شده به دو طرف یک بسته متعادل از اصولی که اکنون مورد مذاکره هستند تشکیل می‌شد. طرفین موافقت کردند که تا توافق طرفین بر سر همه عناصر، بر فقط یک عنصر واحد نمی‌توان به توافق رسید.
وی گفت متأسفانه، قطعنامه پیشنهادشده به مجمع بطور گزینشی فقط بخش مشخصی از اصول را با حذف اصول دیگر، بدون در نظر گرفتن پبشنهاد روسای مشترک در کلیت متعادل آن، در بر می‌گیرد. به دلیل این رویکرد گزینشی، سه رییس مشترک باید با پیش‌نویس قطعنامه نامتعادل مخالفت نمایند. وی دوباره تأکید نمود که یک راه‌حل مسالمت‌آمیز، منصفانه و پایدار برای درگیری ناگورنو- قره‌باغ به مصالحه‌های غیرقابل اجتناب بوسیله طرفین، براساس اصول تمامیت ارضی، عدم استفاده از زور، حقوق برابر خلق‌ها و دیگر اصول حقوق بین‌الملل نیاز دارد.
وی گفت کشورهای روسای مشترک در حالی‌که با پیش‌نویس یک‌جانبه قطعنامه، که خطر تضعیف روند صلح را در بر دارد، مخالف هستند بر حمایت خود از تمامیت ارضی آذربایجان دوباره تأکید می‌کنند، و لذا، استقلال ناگورنو-قره‌باغ را برسمیت نمی‌شناسند. در زمانی‌که درگیری‌های جدی در امتداد خط تماس رخ داده، و موجب تلفات جانی شده است، طرفین باید از اقدامات یک‌جانبه و بیش از حد، چه بر سر میز مذاکره و چه در میدان، خودداری نمایند.
نماینده پاکستان به نمایندگی از جانب «سازمان کنفرانس اسلامی» (OIC) گفت که گروه در ارتباط با تجاوز ارمنستان علیه آذربایجان یک موضع طولانی مدت، اصولی و محکم داشت، و در اعلامیه‌ها، مکاتبات و قطعنامههای سازمان کنفرانس اسلامی در سطوح سران و وزرا، حمایت کامل خود را از موضع عادلانه آذربایجان مطرح نموده است. وزرای امور خارجه سازمان کنفرانس اسلامی در نشست مه ٢٠٠۷ خود بر محکومیت تجاوز ادامه‌دار ارمنستان علیه حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان، که نقض آشکار اصول منشور سازمان ملل و حقوق بین‌الملل است، دوباره تأکید نمودند. آن‌ها خواهان خروج فوری، کامل و بی قیدوشرط نیروهای ارمنی از همه اراضی اشغالی و حل مسالمت‌آمیز درگیری براساس احترام به تمامیت ارضی و تعییر‌ناپذیری مرزهای شناخته شدۀ بین‌المللی شدند.
وی هم¬چنین حمایت از تلاش‌های دولت آذربایجان را برای رفع موانع در برابر روند صلح، مانند انتقال غیرقانونی ارامنه به اراضی اشغالی، تغییر جغرافیایی، فرهنگی و جمعیتی، فعالیت اقتصادی غیرقانونی و بهره‌برداری از منابع طبیعی در اراضی اشغالی آذربایجان، اعلام کرد. سازمان کنفرانس اسلامی خواستار متوقف شدن این فعالیت‌ها، و تخریب میرات فرهنگی و تاریخی آذربایجان، از جمله ابنیه اسلامی، بوسیله ارمنشتان شد. سازمان کنفرانس اسلامی از رنج بیش از یک میلیون آواره و پناهنده آذربایجانی از اراضی اشغالی عمیقاً نگران است، و خواهان ایجاد شرایط برای بازگشت امن، شرافتمدانه و محرمانه آن‌ها است.
وی درباره تلاش‌های ارمنستان برای تحکیم وضعیت اشغالی موجود، بویژه اسکان مدام ارامنه در اراضی اشغالی عمیقاً ابراز نگرانی کرد و گفت اینها یافتن راه‌حل از طریق مذاکره را تضعیف و دشوار می‌کنند. سازمان کنفرانس اسلامی از تلاش‌های گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا و رایزنی دوجانبه بین دو طرف برای حل مسالمت‌آمیز درگیری حمایت می‌کند. از طرفین انتظار می‌رود با حسن نیت مذاکره نمایند، و سازمان کنفرانس اسلامی از جامعه بین‌المللی می‌خواهد از روند صلح حمایت نماید، آن‌را از موانع و بن‌بست احتمالی دور بدارد.
نماینده چین درمورد مسألۀ ناگورنو- قره‌باغ ابراز نگرانی عمیق نمود و احترام و حمایت خود را از حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان، و هم‌چنین از تلاش‌های جامعه بین‌المللی برای ارتقای حل مسالمت‌آمیز درگیری اعلام کرد. وضعیت پیچیده و حساس است. وضعیت مستقیماً نه فقط بر روابط بین آذربایجان و ارمنستان، بلکه بر صلح و ثبات در کل منطقه قفقاز نیز تأثیر می‌گذارد.
وی گفت کشور او همیشه خواهان حل اختلافات از طریق مذاکرات مسالمت‌آمیز بوده است، و امید داشته است که دو کشور مذاکرات را براساس منشور سازمان ملل و در بستر گروه مینسک دنبال کنند. چین از تلاش‌های مستمر روسای مشترک برای ایفای یک نقش سازنده حمایت کرده است، و امیدوار است که آن‌ها به تلاش برای آوردن دو طرف بر سر میز مذاکره برای یک گفت‌و‌گوی صمیمانه و عمیق ادامه دهند.
نماینده ترکیه خود را با سازمان کنفرانس اسلامی همسو نمود، اشاره کرد که یک روند صلح در درون چهارچوب گروه مینسک در جریان است. در حالی‌که نگرانی‌ها از این‌که سازمان ملل ممکن است موجب «انحراف» شود وجود دارد، نباید فراموش شود که شالوده‌های روند مینسک واقع در منشور سازمان ملل متحد قرار دارند. نتیجتاً، درک این دشوار است که سازمان ملل چگونه می‌تواند روندی را که در درجه اول سازمان در به ثمر رسیدن آن کمک کرده است از مسیر خارج نماید.
وی گفت همه باید از پیش‌نویس قطعنامه به مثابۀ ابزاری برای رسیدن به این هدف، و تبدیل آن به یک فرصت، بجای یک «حواس‌پرتی»، حمایت کنند. همه باید به چهارچوب گروه مینسک متعهد بمانند. در ارتباط با طمان طرح قطعنامه، ترکیه با این بحث که متن ممکن است ارزیابی روسای مشترک را تیره نماید، مخالف است. اگر اکنون زمان حساسی در روند مینسک است، پس بهترین فرصتی است که محمع عمومی بتواند حمایت خود را از حل زود و مسالمت‌آمیز درگیری ۱۶ ساله اعلام نماید. پیش‌نویس قطعنامه به میزان کافی به هسته معضل پرداخته است. گذشته از همه اینها، مشکل اساساً اشغال است، نزدیک به ۲۰ درصد از قلمرو آذربایجان تحت اشغال است.
نماینده ارمنستان قطعنامه را یک «تلاش عبث» برای از پیش تعیین کردن نتیجه مذاکرات صلح نامید و گفت که اعضای مسئولیت شناس جامعه بین‌المللی با مأموریت دشوار و ارزنده آوردن صلح و ثبات برای خلق‌ها و مناطق چنین برخورد نمی‌کنند. روسای مشترک و ارمنستان دریافتند که متن به مذاکرات صلح کمک نمی‌کند. آوارگان و اراضی بوسیله آذربایجان و «جنگ ددمنشانه ای که علیه مردمی که ادعا می‌کند شهروندان آن هستند براه انداخت» آفریده شده اند. فقط زمانی که علت اصلی جل شود سرنوشت همه اراضی و آوارگان مورد نظر حل خواهد شد.
نماینده ارمنستان گفت بی‌سابقه است که پیش‌نویس یک قطعنامه بدون مشاوره پیرامون آن، با بی‌اعتنایی بدبینانه نسبت به بنیاد سازمان ملل و هر سازمان دیگر، به رأی‌گیری گذاشته شود. هدف تهیه‌کنندگان پیش‌نویس هرگز تشویق یا تسهیل گفت‌و‌گو نبوده است. این صرفاً راهی برای آذربایجان بود که آرزوهای خود را روی کاغذ بیاورد. اگر قصد حقیقاً کمک به موفقیت مذاکرات جاری بود، آذربایجان انرژی خود را بر روی چهارچوب مذاکرات گروه مینسک موجود قرار می‌داد.
وی گفت پس از آن که آذربایجان ۲۰ سال پیش درگیری را نظامی کرد، یک جنگ تمام عیار بین ارمنی‌های نوگورنو-قره‌باغ و آذربایجان درگرفت. نتیجه هزاران کشته، نزدیک به یک میلیون آواره و از دست رفتن اراضی از دو طرف بود. امروز، بدون کمک خارجی یک آتش‌بس وجود دارد و مذاکره تحت حمایت گروه مینسک در جریان است. علی‌رغم این و علی‌رغم تلاش‌های آذربایجان برای خروج ار روند صلح، مذاکرات در عمل پیش می‌روند. اکنون یک سند مذاکره بر روی میز است که به همه موضوعات بنیادین، که امنیت مهم‌ترین آن‌ها است برخورد می‌کند. روسای مشترک آخرین نسخه آن‌را در نشست وزرای سازمان همکاری و امنیت اروپا در مادرید در اختیار دو طرف قرار دادند.
وی افزود با این وجود، آذربایجان با ارایۀ پیش‌نویسی که هنجارهای بنیادین بین‌المللی و موضوعات اصلی را که باید بررسی شوند نادیده می‌گیرد، خطر خرابکاری در روند را پذیرفت. بطور خلاصه، پیش‌نویس زیان‌بخش است. پیش‌نویس خواهان خروج فوری و بی قیدوشرط همه نیروهای مسلح می‌شود، در عین حال خلاء امنیتی را که بوجود خواهد آمد نادیده می‌گیرد. در غیاب «پوشش بین‌المللی» چه کسی مسئول تأمین امنیتی خواهد بود که همان نیروهای مسلح برای جمعیت هم‌اکنون آسیب‌پذیر نوگورنو-قره‌باغ تأمین می‌کنند؟
وی اشاره کرد که پیش‌نویس خواهان خودگردانی در درون آذربایجان می‌شود. این ۲۰ سال پیش غیرممکن شد و امروز در حالی که امنیت اقلیت ارمنی به روشنی در خطر است، غیرممکن می‌باشد. جامعه بین‌المللی در درگیری‌های گوناگون در سراسر جهان نشان داده است که این‌را درک می‌کند. دولت آذربایجان زمانی که ۲۰ سال پیش علیه مردمی که شهروندان خود قلمداد می‌کند جنگ براه انداخت، حق حکمرانی بر آن‌ها را از دست داد. ارمنی‌ها به آن وضعیت بازنخواهند گشت. درست همانطور که قربانیان خشونت خانگی مجبور نیستند به قیمومیت متعدی باز گردند، مردم ناگورنو-قره‌باغ به بازگشت به قیمومیت دولتی که علیه آن‌ها دست به کشتار قومی زد، و سپس ارتش خود را علیه آن‌ها فرستاد، مجبور نخواهد شد.
وی با اشاره به این‌که پیش‌نویس خواهان تعهد طرفین به حقوق بشردوستانه نیز شده است، تعهد آن‌ها به عدم استفاده از زور، به حل مسالمت‌آمیز اختلافات و دیگر مفاد کنفرانس خلع‌سلاح هلسینکی را زیر سؤال برد. پیش‌نویس از اراضی و آوارگان می‌گوید، اما از این نمی‌گوید که اگر به علت اصلی درگیری برخورد نشود، پیامدهای آن چگونه حل خواهند شد. آوارگان و اراضی بوسیله آذربایجانی آفریده شده اند که «یک جنگ ددمنشانه علیه مردمی که ادعا می‌کند شهروندان آن هستند براه اداخت». فقط زمانی که علت حل شود سرنوشت همه اراضی و آوارگان مورد نظر درست خواهد شد.
….
مجمع با اقدام در مورد پیش‌نویس، متن را با ۳۹ رأی موافق، ۷ رأی مخالف (آنگولا، ارمنستان، فرانسه، هند، فدراسیون روسیه، ایالات متحده، وانواتو)، و ۱۰۰ رأی ممتنع ثبت‌شده تصویب کرد (نگاه کنید به ضمیمه).
ضمیمه:
آراء پیرامون اراضی اشغالی آذربایجان
قطعنامه پیشنهادی پیرامون وضعیت اراضی اشغالی آذربایجان (سند …) با ٣۹ رأی موافق، ۷ رأی مخالف، ١٠٠ رأی ممتنعِ ثبت شده بشرح زیر، به تصویب رسید:
موافق:
Afghanistan, Azerbaijan, Bahrain, Bangladesh, Brunei Darussalam, Cambodia, Colombia, Comoros, Djibouti, Gambia, Georgia, Indonesia, Iraq, Jordan, Kuwait, Libya, Malaysia, Maldives, Moldova, Morocco, Myanmar, Niger, Nigeria, Oman, Pakistan, Qatar, Saudi Arabia, Senegal, Serbia, Sierra Leone, Somalia, Sudan, Turkey, Tuvalu, Uganda, Ukraine, United Arab Emirates, Uzbekistan, Yemen.
مخالف:
Angola, Armenia, France, India, Russian Federation, United States, Vanuatu.
ممتنع:
Albania, Algeria, Andorra, Antigua and Barbuda, Argentina, Australia, Austria, Bahamas, Barbados, Belgium, Bolivia, Bosnia and Herzegovina, Botswana, Brazil, Bulgaria, Cameroon, Canada, Chile, China, Congo, Costa Rica, Croatia, Cyprus, Czech Republic, Democratic People’s Republic of Korea, Denmark, Dominican Republic, Ecuador, Egypt, El Salvador, Equatorial Guinea, Estonia, Finland, Germany, Ghana, Greece, Grenada, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Hungary, Iceland, Ireland, Israel, Italy, Jamaica, Japan, Kazakhstan, Kenya, Latvia, Liberia, Liechtenstein, Lithuania, Luxembourg, Madagascar, Malta, Mauritius, Mexico, Monaco, Mongolia, Montenegro, Mozambique, Namibia, Nepal, Netherlands, New Zealand, Nicaragua, Norway, Panama, Papua New Guinea, Peru, Philippines, Poland, Portugal, Republic of Korea, Romania, Saint Lucia, Samoa, San Marino, Singapore, Slovakia, Slovenia, Solomon Islands, South Africa, Spain, Sri Lanka, Suriname, Swaziland, Sweden, Switzerland, Thailand, The former Yugoslav Republic of Macedonia, Timor-Leste, Togo, Trinidad and Tobago, United Kingdom, Uruguay, Venezuela, Zambia.
غایب:
Belarus, Belize, Benin, Bhutan, Burkina Faso, Burundi, Cape Verde, Central African Republic, Chad, Côte d’Ivoire, Cuba, Democratic Republic of the Congo, Dominica, Eritrea, Ethiopia, Fiji, Gabon, Guinea, Guinea-Bissau, Iran, Kiribati, Kyrgyzstan, Lao People’s Democratic Republic, Lebanon, Lesotho, Malawi, Mali, Marshall Islands, Mauritania, Micronesia (Federated States of), Nauru, Palau, Paraguay, Rwanda, Saint Kitts and Nevis, Saint Vincent and the Grenadines, Sao Tome and Principe, Seychelles, Syria, Tajikistan, Tonga, Tunisia, Turkmenistan, United Republic of Tanzania, Viet Nam, Zimbabwe.
https://www.un.org/press/en/2008/ga10693.doc.htm