در روز ۱۷ اردیبهشت، آقای محمد رضا خاتمی دبیر کل حزب مشارکت در نشست فصلی شاخه جوانان آن حزب، برقراری حکمرانی خوب را هدف و تئوری حزب مشارکت اعلام کرد.۱ در روز ۲۰ اردیبهشت، آقای رجبعلی مزروعی سخنگوی جبهه مشارکت و نماینده مجلس، در نطق پیش از دستور خود در صحن مجلس، هدف اصلاحات را حکمرانی خوب اعلام کرد و گفت: " آنچه حضرت علی (ع) بیان کرده اند، امروزدرادبیات سیاسی جهان به عنوان حکمرانی خوب مطرح شده است." ۲
طرح شعار " حکمرانی خوب " بعنوان هدف و تئوری حزب مشارکت در زمانی صورت می گیرد که مرکب نوشته های اصلاح طلبان پیرامون شعارهایی مانند جمهوری خواهی یا جمهوری اسلامی خواهی، هنوز بر روی کاغذ خشک نشده است.
در روز ۱۷ اردیبهشت، آقای محمد رضا خاتمی دبیر کل حزب مشارکت در نشست فصلی شاخه جوانان آن حزب، برقراری حکمرانی خوب را هدف و تئوری حزب مشارکت اعلام کرد.۱ در روز ۲۰ اردیبهشت، آقای رجبعلی مزروعی سخنگوی جبهه مشارکت و نماینده مجلس، در نطق پیش از دستور خود در صحن مجلس، هدف اصلاحات را حکمرانی خوب اعلام کرد و گفت: " آنچه حضرت علی (ع) بیان کرده اند، امروزدرادبیات سیاسی جهان به عنوان حکمرانی خوب مطرح شده است." ۲
طرح شعار " حکمرانی خوب " بعنوان هدف و تئوری حزب مشارکت در زمانی صورت می گیرد که مرکب نوشته های اصلاح طلبان پیرامون شعارهایی مانند جمهوری خواهی یا جمهوری اسلامی خواهی، هنوز بر روی کاغذ خشک نشده است.
تارنگاشت عدالت
ع.سهند
در روز ۱۷ اردیبهشت، آقای محمد رضا خاتمی دبیر کل حزب مشارکت در نشست فصلی شاخه جوانان آن حزب، برقراری حکمرانی خوب را هدف و تئوری حزب مشارکت اعلام کرد.۱ در روز ۲۰ اردیبهشت، آقای رجبعلی مزروعی سخنگوی جبهه مشارکت و نماینده مجلس، در نطق پیش از دستور خود در صحن مجلس، هدف اصلاحات را حکمرانی خوب اعلام کرد و گفت: " آنچه حضرت علی (ع) بیان کرده اند، امروز در ادبیات سیاسی جهان به عنوان حکمرانی خوب مطرح شده است." ۲
طرح شعار " حکمرانی خوب " بعنوان هدف و تئوری حزب مشارکت در زمانی صورت می گیرد که مرکب نوشته های اصلاح طلبان پیرامون شعارهایی مانند جمهوری خواهی یا جمهوری اسلامی خواهی، هنوز بر روی کاغذ خشک نشده است.
البته اگر منظور از «حکمرانی خوب » تامین مشارکت عمومی، پاسخ به خواستهای اقتصادی و سیاسی اکثریت مردم و افزایش حساسیت دولتمردان نسبت به یک میثاق ملی و مردمی باشد، (به عبارت دیگر اگر نقطه حرکت این روند منافع اکثریت جامعه باشد) کمتر کسی خواهد توانست با خوب کردن حکمرانی و کار آمد، پاسخگو و عقلایی کردن نهاد دولت مخالفت کند.
اما نگاهی به " ادبیات سیاسی جهان " و بحث های جاری در رابطه با این مفهوم نشان می دهد که بانک جهانی و صندوق بین المللی پول بعنوان مراکزی که این اصطلاح را ضرب و رایج کرده اند، چگونه محتوایی برای آن در نظر دارند. برای آنها حکمرانی خوب یعنی به بند کشیدن نهاد دولت توسط بازار و مراکز مالی، یعنی تغییر سمت گیری دولت در جهت برنامه های نهادهای مالی بین المللی، یعنی ایجاد شرائط امن برای سرمایه خصوصی و تضمین آینده آن تحت عنوان شفافیت در سیاست، یعنی حکومت کردن به نمایندگی از طرف شرکت های فراملیتی، یعنی تنظیم و تصویب قوانین باز و علنی برای فروش اموال دولتی به بخش خصوصی کمپرادور، یعنی خصوصی سازی خدمات اساسی و ضروری مانند مدارس، بیمارستانها، سیستم آبرسانی شهری، راه سازی، راه آهن، و غیره.
تجربه کشورهای مختلف نشانگر آنست که در زمینه سیاسی، پروژه حکمرانی خوب هدف ایجاد یک روبنای سیاسی متشکل از نخبگان تکنوکرات و هماهنگ با زیربنای اقتصادی نئولیبرالی را دنبال کرده است. روبنایی که با توجه به تجربه دولت واجپایی در هندوستان و دولت «حزب عدالت و توسعه» در ترکیه، با اهداف بنیادگرایان مذهبی هوادار بازار و نیروهای ارتجاعی همگرائی و همسوئی دارد.
در راستای آشنایی بیشتر با تئوری حکمرانی خوب، ابتدا در زیر تعاریف صندوق بین المللی پول و بانک جهانی از این اصطلاح، مختصرآ بررسی شده و در ادامه نقدی بر آن به نقل از نشریه « هندو » آورده می شود.
حکمرانی خوب ((Good Governance
از آغاز دهه ۱۹۹۰، نهادهای مالی بین المللی و در صدر آنها صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، برقراری حکمرانی خوب را بعنوان یکی از پیش شرطهای اعطای وام به کشورهای عضو، توصیه کرده اند.
صندوق بین المللی پول، در چارچوب وامها و فعالیت های نظارتی همراه با آنها در صدد برقراری حکمرانی خوب بر همه جوانب حیات اجتماعی در کشورهای دریافت کننده وام است. اهداف صندوق بین المللی پول ازحکمرانی خوب عبارتند از: شفافیت بیشتردر تصمیم گیری های اقتصادی، حداکثر شفافیت درزمینه مالیه عمومی، استاندارد کردن شیوه های ممیزی مالی، آزاد سازی مبادلات ارزی، تجارت و قیمت ها و به تازگی هدف مبارزه با حمایت مالی از تروریسم.۳-۴
بانک جهانی حکمرانی خوب را در فراتر رفتن از کوچک سازی دولت دانسته واهداف آنرا چنین تعریف میکند: کمک به کشورها در اجرای اصلاحاتی که به بهبود مکانیسم های تخصیص منابع عمومی، توسعه نهادینه دولت، تاثیر گذاری بر جوانب مختلف شکل گیری، انتخاب و اجرای سیاست ها و بهبود روابط بین شهروندان و دولت بیانجاند.۵
اهداف حکمرانی خوب۶
در هندوستان طی چند سال گذشته در مباحث سیاسی، موضوعات مربوط به حکمرانی خوب مورد توجه قابل ملاحظه ای قرارگرفته اند. در واقع استفاده از اصطلاح حکمرانی خوب آنچنان وسیع است که می رود جای اصطلاح جامعه مدنی که در دهه های هشتاد و نود مد شده بود را بگیرد. مجموعه ای از استراتژی های راهبردی جهت رسیدن به حکمرانی خوب از طرف موسسات جهانی وام دهنده مانند بانک جهانی و همچنین ازطرف دولت ما عنوان شده اند. ایالت « آندهرا پرادش » حتی موافقت کرده است مرکز حکمرانی خوب را جهت رهبری اصلاحات در دولت و آموزش مقامات به راه بیاندازد.
ادعا می شود که اصلاحات قادرخواهند شد کشورهای درحال توسعه مانند هند را از باطلاق مشکلاتی که در آنها راکد مانده اند، بیرون بکشند. نوع مشکلاتی که عمومآ به آنها اشاره می شود عبارتند از تعلل و نارسائی های بوروکراتیک، فساد، کیفیت پایین خدمات عمومی و نظام قضائی که در زیر آوار شیوه های کهنه و شمار عظیم پرونده های انباشته شده در حال فرو ریختن است. گفته می شود در محیط جهانی سازی هیچ دولتی نمی تواند کارآمد نباشد، و حکمرانی خوب برای جلب سرمایه و حفظ رشد ثابت ضروری است. رهبران سیاسی اکنون با چرب زبانی از نقش دولت درهدایت امور بجای راندن امور، از نیاز به کوچک کردن دولت و تشویق ابتکارات سرمایه خصوصی، و از نیاز به ساختن استعدادها بجای باز توزیع ثروت، سخن می گویند.
این لفاظی ها بسیار شباهت به چیزی دارد که در زمان کلینتون و بلر در آمریکا و انگلیس به گوش می رسید. با این تفاوت که این موضوع درآن کشورها به بحث بسیار زیادی انجامید، بحث هایی که احزاب سیاسی و روشنفکران در آنها شرکت داشتند. اما در هندوستان گرایش بر این بوده که بدون بحث عمومی پیرامون ایدئولوژی و پیش فرضهای که این طرح اصلاحی بر آنها قرار دارد، آن را مانند وحی منزل بپذیرند. با توجه به ماهیت فراگیر تغییرات مطرح شده، چنان خود پسندی می تواند بسیار خطرناک باشد.
بسته اصلاحات
بسته اصلاحاتی که بعنوان لازمه حکمرانی خوب مطرح می شود، بخشی از یک برنامه وسیع تر اصلاحات و آزاد سازی اقتصادی را تشکیل می دهد. اصلاحات نئولیبرالی کناره گیری دولت از برخی از مسئولیت هایی که در پاسخ به اهداف سوسیال دموکراتیک و رفاهی بعهده داشت را می طلبند. دولت از نظر سیاسی نباید در پی مدیریت اقتصاد و جامعه و تضمین رفاه بوده، بلکه بعنوان تامین کننده اصلی کالاهای اجتماعی مانند بهداشت، آموزش و امنیت باقی بماند. دولت همچنین باید زیربنای مادی لازم برای جلب سرمایه و حمایت از رشد اقتصادی را تامین کند. برای انجام این مسئولیت ها، دولت باید در مشارکت با منافع جامعه مدنی و بخش غیردولتی گام برداشته و آنها را در اتخاذ واجرای تصمیمات در گیر کند…
پاسخگویی
پاسخگویی بیشتر که بعنوان یکی از مزایای حکمرانی خوب مطرح می شود چگونه تضمین خواهد شد؟ سنتآ در یک نظام پارلمانی قوه مجریه از طرق مجلس به رای دهندگان پاسخگوست. پاسخگویی اداری و قضایی ازطریق شیوه های اداری و دادگاه ها صورت می گیرد. اما سهیم کردن منافع خصوصی در تصمیم گیری ها و اجرای آنها پاسخگویی را با مشکل روبرو می کند. با دنباله روی از مدل آمریکایی- انگلیسی بعضی دولتهای ایالتی درهند رویکرد سهام دارانه ای را در پیش گرفتند که بموجب آن شرکت های ارایه کننده خدمات عمومی، در برابر استفاده کنندگان یا مشتریان خریدار آن خدمات پاسخگو خواهند بود. شهروندان از حقوق مصرف کنندگان بر خوردار خواهند بود. حقوقی مانند حق اطلاعات، حق تقاضای خدمات با کیفیت خوب، حق دسترسی به دادگاه های مصرف کننده گان، و حق مشورت در تصمیم های مهم. موثر بودن این حقوق را آینده نشان خواهد داد زیرا بسیاری از این خدمات همچنان انحصاری باقی خواهند ماند.
اصلاح طلبان از اعلام باور خود به دموکراسی خسته نمی شوند اما سمت گیری جدید در اداره امور اداری احتمالآ به گسترش مشارکت دموکراتیک نخواهد انجامید… پروژه حکمرانی خوب سمت گیری جدیدی نسبت به دولت و جامعه است که در آن عادات و خصوصیات فردی جای مفاهیم رفاه اجتماعی و هویت مشترک شهروندان را می گیرد. دولت در بهترین حالت به افراد در مقابله با بوالهوسی های بازار کمک خواهد کرد اما دیگر استانداردها حداقل را تضمین نخواهد کرد…
۱. http://rouydad.info/news/index.aspx?UID=2286
۲. http://www.isna.ir/news/NewsContent.asp?id=378488&lang=P
۳. http://www.imf.org/external/pubs/ft/exrp/govern/govindex.htm
۴. http://www.imf.org/external/np/exr/facts/gov.htm
۵. http://www.eipf.org/seminardetail.asp?IDART=52&UP=4&SUB=9
۶. http://www.hinduonnet.com/thehindu/2001/07/31/stories/13310613.htm