نویسنده: پپه اسکوبار
۱۴ ژوئیه ۲۰۲۰
دو «تهدید استراتژیک» مهم ایالات متحده آمریکا در چارچوب جاده ابریشم نوین و یک پروژه اساسی برای همگرایی اقتصادی تمام اوروآسیا در قرن ۲۱، روز‌به‌روز به هم نزدیک‌تر می‌شوند، ولی «دولت پنهان» Deep State زیاد از این وضع مسرور نخواهد بود.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، عباس موسوی یک سلسله از شایعات در مورد «نقشه راه شفاف» در همکاری استراتژیک بین ایران و چین را که در حال تکامل است، «کذب و بی‌پایه» اعلام کرد.
این موضع‌گیری از طرف رئیس دفتر رییس‌جمهور، محمود واعظی نیز تکمیل شد. او گفت: «خارج از ایران تبلیغاتی مخرب علیه گسترش روابط بین ایران و همسایگانش و به ویژه چین و روسیه به راه افتاده است. این نقشه راه که راه را برای تکامل و توسعه روابط بین دولت‌ها و بخش خصوصی تعریف می‌کند، به امضاء رسیده و با بسیاری دیگر از کشورها نیز به امضاء خواهد رسید.»
هم موسوی و هم واعظی عمدتاً به گزارشات جنجالی اشاره کردند که چیز جدیدی فراسوی آن‌چه که در مورد همکاری استراتژیک اعلام شده، بیان نمی‌دارد ولی همان‌طور که انتظار می‌رفت در مورد پیمان نظامی وضعیت اضطراری قرمز اعلام می‌کند.
{styleboxjp} تصمیم همکاری استراتژیک بین ایران و چین رسماً در سال ۲۰۱۶ با سفر رییس‌جمهور «شی» در تهران گرفته شد {/styleboxjp}.
دو بند از ۲۰ بند قرارداد به ویژه جالب توجه است:
بند ۷ ابعاد شراکت را در چارچوب پروژه جاده ابریشم و رؤیای ادغام اوروآسیا تعریف می‌کند: «طرف ایرانی از ابتکار ایده "کمربند اقتصادی جاده ابریشم" و "راه ابریشم دریایی قرن ۲۱" که از سوی چین مطرح شده است، استقبال می‌نماید. طرفین با تکیه به مزیت‌های خود و با استفاده از فرصتی که امضای اسنادی از جمله "یادداشت تفاهم بین دولت ایران و چین درخصوص ایجاد مشترک کمربند اقتصادی جاده ابریشم و راه ابریشم دریایی قرن ۲۱" و "یادداشت تفاهم جهت همکاری‌های ظرفیت صنعتی، معدنی و سرمایه‌گذاری ایران و چین" فراهم آورده است، همکاری و سرمایه‌گذاری متقابل در حوزه‌های مختلف نظیر، حمل‌و‌نقل، راه‌آهن، بنادر، انرژی، صنایع تجارت و خدمات را گسترش خواهند داد.
در بند ۱۰ عضویت ایران در بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا AIIB مورد تقدیر قرار می‌گیرد: «طرف چینی از مشارکت ایران به عنوان کشور "عضو مؤسس" در بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا تقدیر می‌کند. دو طرف مایلند همکاری خود را در زمینه‌های مربوطه تقویت نموده و به طوز مشترک برای برای پیشرفت و شکوفایی منطقۀ آسیا تلاش نمایند.»
هسته اصلی قرارداد چیست؟
هسته اصلی همکاری استراتژیک بین ایران و چین حداقل از سال گذشته دیگر راز سر به مُهری نیست و سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در بخش انرژی و زیرساخت‌های ایران در طی ۲۵ سال آینده است. {styleboxjp} مسأله بر سر تأمین موضوع بسیار مهم منافع ملی چین یعنی تأمین پایدار کشور از نظر نفت و گاز با دور زدن تنگه بسیار خطرناک مالاکا و با تخفیف متوسط ۱۸ درصد که به یوان و یا با سبدکالایی و دور زدن دلار آمریکا پرداخت خواهد گردید {/styleboxjp}.
علاوه برآن، پکن در طول ۲۵ سال و به ویژه تا سال ۲۰۲۵ تقریباً ۲۲۸ میلیارد دلار در بخش زیربنایی ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد و در اینجا بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا نقش بازی خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری از بنای کارخانجات گرفته تا ادامه و تکمیل ۹۰۰ کیلومتر راه‌آهن الکتریکی تهران/مشهد را در بر خواهد گرفت.
تهران-قم-اصفهان نیز با قطارهای پُرسرعت به یکدیگر وصل خواهند شد که از سوی دیگر تا تبریز که از نظر نفت و گاز و فرآورده‌های پتروشیمی نقطه گرهی مهمی است و مبدأ شروع لوله‌های گازی تبریز/آنکارا خواهد بود، ادامه خواهد یافت.
{styleboxjp} همه این‌ها از منظر راه ابریشم، هدفمند و منطقی به نظر می‌رسد، زیرا ایران محل تقاطع ارتباطی اوروآسیا است {/styleboxjp}. یک راه‌آهن سریع‌السیر که از ایران عبور کند، ارومچی در «سین‌کیانگ» را از طریق چهار کشور قراقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان به تهران و سپس از طریق عراق به آسیای غربی و از طریق ترکیه به اروپا وصل خواهد کرد: احیای تکنیکی جاده ابریشم قدیم، جایی که زبان رسمی تجارت مابین شرق و غرب، فراسوی هسته مرکزی، فارسی بود.
بنابر اظهارات منابع ایرانی شرایط همکاری‌های نظامی بین ایران، چین و روسیه در آسمان و دریا هنوز به طور قطعی مشخص نشده است و هنوز کسی اطلاعی از جزییات آن ندارد. آن‌چه که موسوی در توئیت خود نوشت این بود که: «در سند همکاری هیچ اشاره‌ای به تحویل جزایر ایرانی به چین و همین‌طور حضور نیروهای نظامی و دیگر اخبار جعلی و شایعات نشده است.»
همین‌طور گمانه‌زنی در مورد پایگاه‌های نظامی ارتش آزادی‌بخش در ایران و استقرار نیروهای نظامی در خاک ایران کاملا بی‌پایه است.
روز یک‌شنبه گذشته وزیر امور خارجه ایران جواد ظریف تأکید کرد که ایران و چین با «اطمینان خاطر و اعتقاد» در مذاکرات شرکت کرده اند و «هیچ چیز مخفی» در قرارداد وجود ندارد.
هیأت‌های مذاکره‌کننده ایرانی، روس و چینی در ماه آینده با یکدیگر ملاقات خواهند کرد تا شرایط همکاری‌های نظامی در سه نقطه مهم همگرایی اوروآسیایی را مورد بررسی قرار دهند. آغاز همکاری‌های تنگاتنگ از ماه نوامبر در نظر گرفته شده است.
{styleboxjp} از نظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی، رمز موفقیت اینجا است که محاصره بی‌امان اقتصاد ایران به وسیلۀ ایالات متحده که همراه با تحریم‌های نظامی صورت می‌گیرد، قادر نیست علیه این قرارداد گسترده بین ایران و چین اقدامی صورت دهد {/styleboxjp}. در ادامه برخی از فاکتورها که در این میان نقش ایفاء می‌کنند به طور مناسبی مطرح می‌گردد.
همکاری استراتژیک بین چین و ایران تظاهر آشکار آن چیزی است که می‌توان به عنوان تنش‌زدایی نوع چینی وضعیت اضطراری تعبیر کرد: ایجاد ذهنیت جمعی و برنامه‌ریزی به قدر کافی سازمان‌یافته می‌تواند همکاری اقتصادی، سیاسی و نظامی باصرفه‌ای را برای دو طرف ممکن سازد.
بسیار آموزنده است که تمامی روند را در چارچوب آن‌چه که وزیر امور خارجه چین «وانگ یی» به تازگی در جلسه اندیشکده چین و آمریکا بر آن تأکید کرد، مشاهده نمود. (هنری کیسینجر نیز در این جلسه شرکت داشت) «وانگ یی» گفت:
«در سال‌های اخیر شیوه نگرش مشخصی شایع شده، که مدعی است موفقیت‌های راه چینی یک ضربه و یک تهدید برای سیستم و راه غربی است. این ادعا با واقعیت‌ها مغایرت دارد و ما با آن موافق نیستیم. تجاوز و سلطه‌گری میراث ملت چین با تاریخ ۵۰۰۰ ساله خود نیست. چین نه مدل کشورهای دیگر را کپی می‌کند و نه مدل خود را به کشورهای دیگر صادر می‌نماید. ما هرگز از کشورهای دیگر نخواهیم خواست کارهای ما را کپی کنند. بیش از ۲۵۰۰ سال پیش اجداد ما خواستار این بودند که «همه موجودات بتوانند در هماهنگی و هارمونی رشد کنند بدون این‌که به یکدیگر آسیب رسانند و این که مسیرهای مختلف می‌توانند به طور موازی دنبال شوند، بدون این‌که ما مانع یکدیگر شویم.»