سعید شیرکوند
مطرح شدن برخی ایده های اقتصادی در حوزه های نظری برای ذهن ورزی و ارزیابی معایب و محاسن مترتب بر آن، امری پسندیده و قابل احترام است زیرا اساساً هر ایده یی زمانی به سیاست های کلی و سپس برنامه های عملیاتی و در نهایت به پروژه های اجرایی ختم می شود که همه این مراحل را طی کرده و در این فرآیند از زوایای مختلف مورد نقادی قرار گرفته باشد.
در هفته جاری ایده اقتصادی به ظاهر جدیدی از سوی رئیس محترم دولت و برخی از همکاران ایشان مطرح شد و توجه بسیاری از صاحب نظران و رسانه های ارتباط جمعی را به خود جلب کرد. هرچند این ایده طی سال های گذشته از سوی بسیاری از دولتمردان و صاحب نظران به زبان های مختلف مطرح شده و مورد نقادی قرار گرفته است و بدین لحاظ نباید آن را ایده جدیدی تلقی کرد، اما از آنجا که مطرح شدن این ایده در شرایط فعلی به معنی آن است که از نظر دولت نهم این ایده یک پروژه اجرایی است باید آن را جدید تلقی کرده و به طور جدی بدان پرداخت.
طرح این ایده که دولت می خواهد برای ایجاد یک تحول اساسی در اقتصاد، یارانه کالاهای اساسی و در مرحله اول یارانه انرژی را به طور نقدی پرداخت کند سخن بسیار نگران کننده و برای اقتصاد کشور زیانبار و پرمخاطره است لذا لازم است توجه صاحب نظران و افکار عمومی را به چند نکته اساسی در این خصوص جلب کرد.
۱- ضرورت هدفمند کردن یارانه ها به دلیل حجم بسیار بالای آن و همچنین توزیع بی هدف آن در اقتصاد کشور، از سال ها پیش مورد تایید همگان قرار گرفته است. ما نیز همانند دولتمردان فعلی به شدت معتقد هستیم که بایستی یارانه های مربوط به کالاهای اساسی به صورت هدفمند توزیع شده تا بیشترین منفعت آن به اقشار تهیدست و بی بضاعت کشور اختصاص یابد. توزیع یارانه ها به صورت فعلی نامناسب ترین و ناعادلانه ترین روش ممکن برای توزیع یارانه هاست.
۲- پرداخت نقدی یارانه ها به گونه یی که اقشار مورد نظر دولت برای برخورداری از یارانه بتوانند با دریافت نقدی آن از قدرت خرید بیشتری برخوردار شده و از سوی دیگر میزان و نحوه پرداخت یارانه از طرف دولت نیز با دقت و سرعت بهتر و بیشتری انجام شود ضرورت اجتناب ناپذیر دیگری در اقتصاد کشور ماست.
۳- پرداخت نقدی یارانه ها که هدفمندسازی یارانه ها را نیز به طور توامان با خویش همراه دارد یک ایده بسیار صحیح و ضروری برای اقتصاد کشور ماست. بر این اساس لازم است با بهره گیری از حداکثر امکانات و الزامات نسبت به اجرایی شدن آن اقدام کرد. اما نکته بسیار کلیدی و مهم در عملیاتی کردن این ایده آن است که چنین جراحی مهم و اساسی در یک اتاق عمل مناسب با یک تیم پزشکی حاذق و با استفاده از تجهیزات مورد نیاز امکان پذیر است. انجام چنین عمل جراحی مهمی در یک درمانگاه روستایی با یک تیم پزشکی غیرمتخصص و تجهیزات حداقلی هیچ گاه مفید فایده لازم نخواهد بود.
۴- برخی اظهارات همکاران دولت در مورد طی شدن فرآیند این پروژه از مرحله ایده به پروژه عملیاتی، گویای آن است که یک تیم کارشناسی متخصص و مجرب با یک تلاش همه جانبه امکان اجرای این برنامه مهم را فراهم آورده است. تجارب پیشین دولت نهم درخصوص موضوعات و پروژه های مهمی مانند سهام عدالت، طرح های زودبازده، صندوق مهررضا و بسیاری موضوعات دیگر که تمامی آنان در هاله یی از ابهام قرار گرفته اند، این هشدار را بسیار جدی تر می کند که آیا یک بار دیگر با ادعای انجام کارهای کارشناسی، یک اقدام غیرکارشناسانه دیگر در حال وقوع است. در صورتی که در دولت نهم فرآیند اجرایی شدن این ایده طی شده است، لازم است حاصل این پژوهش ها و تحقیقات ابتدا توسط دولت منتشر شده تا پس از نقد و ارزیابی آن توسط صاحب نظران از مضار آن کاسته و به منافع آن افزوده شود و اعتماد صاحب نظران نیز حاصل شود. در صورتی که دولت محترم بدون ارائه «بسته سیاسی» مرتبط اقدام به اجرای این ایده کند، بدیهی ترین نتیجه گیری آن است که ناکجاآباد دیگری در دستور کار دولت قرار گرفته است و همگان باید بپذیرند که کار کارشناسی آن نیز در خلأ انجام شده است.
۵- تجارب گذشته نشان داده است که دولت نهم در اداره امور اقتصادی کشور الزامات و اقتضائات سیاست ها را نادیده گرفته و تنها با تکیه بر اهداف خیرخواهانه خویش و بهره گیری از ایده های بسیار خوب مایل است مشکلات اقتصادی کشور را حل و فصل کند. در حالی که مهم ترین نکته یی که یک ایده خوب برای اجرایی شدن باید از آن برخوردار باشد الزامات و شرایط اجرایی شدن ایده ها است. طرح نقدی کردن و در نهایت هدفمند کردن یارانه ها در اولین قدم اجرایی خویش، نیازمند داشتن یک بسته اطلاعاتی کامل، جامع و دقیق درخصوص کلیه اقشار جامعه خصوصاً اقشار ضعیف و دهک های پایین درآمدی است. در شرایطی که اطلاعات لازم درخصوص طبقات فقیر جامعه به صورت طبقه بندی شده وجود ندارد و روش های اجرا کردن این طرح برای خود مسوولان وزارتخانه ها روشن نشده است و هر یک از آنان به گونه یی متفاوت با دیگری سخن می گویند، چشم امید داشتن به نتایج موفقیت آمیز این طرح جز خوش باوری افراطی چیز دیگری نیست.با عنایت به نکات فوق لازم است کلیه صاحب نظران کشور و شهروندان محترم با عنایت بیشتری این موضوع را مورد توجه قرار داده و از مسوولان کشور درخواست کنند تا با تکیه بر ضرورت انجام این جراحی مهم در اقتصاد کشور، موجبات تشدید بیماری و خدای ناکرده لاعلاج شدن آن را فراهم نیاورند.