پروفسور ارواند آبراهامیان از پژوهشگران برجسته ایرانی در خارج از کشور و استاد ممتاز تاریخ خاورمیانه و جهان دپارتمان تاریخ باروک کالج و مرکز مطالعات تکمیلی سیتی یونیورسیتی نیویورک می باشند. ایشان استاد سابق دانشگاه های آکسفورد، پرینستون و نیویورک و دارای سابقه طولانی تدریس و تحقیق در رشته تاریخ میباشند. پروفسور آبراهامیان مولف کتابهای متعددی در زمینه تاریخ معاصر کشورمان و از جمله "ایران بین دو انقلاب"، "خمینیسم"، "اعترافات شکنجه شدگان" و "اختراع محور شیطانی" میباشند
پروفسور ارواند آبراهامیان از پژوهشگران برجسته ایرانی در خارج از کشور و استاد ممتاز تاریخ خاورمیانه و جهان دپارتمان تاریخ باروک کالج و مرکز مطالعات تکمیلی سیتی یونیورسیتی نیویورک می باشند. ایشان استاد سابق دانشگاه های آکسفورد، پرینستون و نیویورک و دارای سابقه طولانی تدریس و تحقیق در رشته تاریخ میباشند. پروفسور آبراهامیان مولف کتابهای متعددی در زمینه تاریخ معاصر کشورمان و از جمله "ایران بین دو انقلاب"، "خمینیسم"، "اعترافات شکنجه شدگان" و "اختراع محور شیطانی" میباشند
آذین داد
با تشکر از آقای پروفسور آبراهامیان جهت پذیرفتن دعوت آذین داد برای انجام مصاحبه در باره شرایط بسیار حساس ایران و منطقه لازم میدانیم به اختصار ایشان را به خوانندگان معرفی کنیم.
پروفسور ارواند آبراهامیان از پژوهشگران برجسته ایرانی در خارج از کشور و استاد ممتاز تاریخ خاورمیانه و جهان دپارتمان تاریخ باروک کالج و مرکز مطالعات تکمیلی سیتی یونیورسیتی نیویورک می باشند. ایشان استاد سابق دانشگاه های آکسفورد، پرینستون و نیویورک و دارای سابقه طولانی تدریس و تحقیق در رشته تاریخ میباشند. پروفسور آبراهامیان مولف کتابهای متعددی در زمینه تاریخ معاصر کشورمان و از جمله "ایران بین دو انقلاب"، "خمینیسم"، "اعترافات شکنجه شدگان" و "اختراع محور شیطانی" میباشند. ایشان در حال حاضر روی دو کتاب "کودتای سیا در ایران" و "تاریخ مدرن ایران" کار میکنند. پروفسور آبراهامیان اخیرأ در سازماندهی انتشار نامه سرگشاده ای به مردم آمریکا با هدف روشنگری افکار عمومی در مخالفت با مداخلهء آمریکا در ایران شرکت فعال داشتند.
متن مصاحبه با آقای پروفسور ارواند آبراهامیان:
۱) لطفا در ابتدا تحلیل خود را از برنامه های کلیدی و عملکرد دولت جورج بوش در عرصه جهانی توضیح دهید. آیا معتقد هستید که هدف" نو محافظه کاران" در هیئت حاکمه آمریکا اشاعه دمکراسی و مبارزه با تروریسم است و یا اینکه آنها به دنبال اهداف دیگری هستند؟ آیا این اهداف می توانند هم جهت و در راستای منافع مردم کشورهای جهان سوم باشند؟
بنظر من از نظر تاریخی میتوان دید که همه کشورها در خصوص سیاستهای خارجی خود دلایل بی آزار و مثبتی را برای آنچه که میکنند عنوان میکنند. معمولا دلایل حقیقی تر و پر آسیب تر عنوان نمیشود. در نتیجه در قرن نوزدهم استعمارگری یعنی اروپاییان به بهانه آزادی خواهی و یا ملغا کردن بردگی و یا آزاد کردن زنان به افریقا و آسیا رفتند. ولی ما میتوانیم از دیدگاه تاریخی به آن اتفاقات نگاه کرده و بگوییم که آنچه میخواستند توسعه قدرتشان در این مناطق بوده . در نتیجه آنچه معمولا به عنوان علت حقیقی عنوان میشود علت حقیقی نیست. باید بیشتر دقت کرد تا به انگیزه های این سیاستها پی برد.
سیاست خارجی امریکا طی سالیان گذشته کاملا توسعه طلب بوده. این سیاست با گسترش محدوده قدرتش در محدوده امریکای مرکزی و امریکای جنوبی شروع شد. بطوریکه در ۱۹۱۴ عمده قاره امریکا تحت سلطه قدرت امریکا بود. دهه بیست که به نام دوران انزوا نیز شناخته میشود از نظر ساکنین امریکای مرکزی و جنوبی به هیچ وجه منعکس کننده انزواطلبی امریکا تلقی نمیشود.
بعد از جنگ جهانی دوم که قدرتهای ژاپن و آلمان نابود شده اند امریکا فرصت دیگری یافت که قدرت خود را به مناطق دیگر گسترش دهد و اکثر جهان را تحت سلطه خود گیرد. آنچه در واقع مانع این هدف شد وجود نیروی متقابلی به نام شوروی بود. حاصل جنگ سرد شد. بعد از فروپاشی شوروی امریکا فرصت دوباره ای یافت که آنچه را ما هم اکنون در قرن بیست و یکم میبینم اعمال کند. همه نقاط دنیا در دسترس توسعه طلبی امریکا واقع هستند. خاورمیانه به ان چیزی تبدیل شده است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم امریکای جنوبی و امریکای مرکزی بودند. طبیعتا هیچ سیاستمدار امریکای نخواهد گفت که آنچه در ایران و عراق میکنند گسترش محدوده قدرت امریکاست . آنها علل بی آزار همچون آزادیخواهی و یا تامین حقوق افراد و غیره را ابراز میکنند. اما میتوان به نقاط دیگری از دنیا پرداخت که در آنجا امریکا حمایت از آزادیها را مطرح نمیکند مثلا در آسیای مرکزی ازبکستان قزاقستان که حقیقتا حکومتهای دیکتاتوری دارند. آنچه برای امریکا در انجاها مهم است اجازه برقراری پایگاهای نظامی است. و آنچه بر مردم این مناطق میگذرد جلب توجه امریکا را نمی کند. پس هر وقت بگویند که کشور خاصی مثلا حقوق بشر را رعایت نمکند باید با شک و تردید به موضوع نگاه شود. چرا که حقوق بشر در کشورهای که از سیاستهای امریکا حمایت میکنند مطرح نمیشود. موضوع اصلی اینست که ایا ای کشورهای خاص دنباله رو سیاستهای امریکا و حامی آنها هستند یا خیر . اگر نیستند از نظر امریکا غیرمردمی بودن موضوعیت پیدا میکند.
۲) برنامه موسوم به " خاور میانه بزرگ" مطرح شده از جانب دولت بوش را با در نظر گرفتن تحولات مربوط به عراق، انتخابات فلسطین، لبنان و سوریه را چگونه ارزیابی می نمایید.
در منطقه هدف اصلی امریکا تقویت پایگاه قدرت خود میباشد و اینکه بتواند تضمین امنیت اسراییل را بکند و به همکاری متقابل با اسراییل دوام بخشد. البته این به این معنا خواهد بود که فلسطینی ها باید به راه حلی تن دهند که به نوعی شکست طلقی میشود از انجا که اسراییل موجودیت دولت مستقل و موفق فلسطین را نمیپسندد. اسراییل حاضر به باز پس دادن مناطق اشغالی مهم در کرانه باختری نمیباشد و مسئله قبولاندن این شکست به فلسطینیها میباشد. یعنی چگونه فلسطینی ها باید از برخی مناطق خود در اینجا و انجا از مواضع خود در کرانه باختری و نوار غزه چشم بپوشانند. از نظر دولت بوش این فقط با منزوی کردن جنبش فلسطین ممکن میشود تا حدی که با قطع امید از هر موفقیتی آنچه را که امریکا و اسراییل پیشنهاد میکنند بپذیرند. این سیاست کنونی در منطقه است و بخشی از علت حمله به عراق تا کشورهای که از فلسطینی ها حمایت میکردند از میان برداشته شوند. و به ترتیب فلسطینی ها باید انچه را امریکا میگوید قبول کنند. اما من فکر میکنم در این سیاست مردم فلسطین و پویای جنبش فلسطین مورد توجه قرار نگرفته و هر چه برسر عراق ایران یا سوریه بیاید مردم فلسطین در صحنه باقی میمانند و تقاضای مملکتی پایدار را میخواهند.
۳) با در نظر گرفتن مواضع اخیر دولت جورج بوش در مورد ایران و اصرار رژیم ولایت فقیه بر ادامه برنامه هسته ای، تحولات آینده را در زمینه برخورد آمریکا با رژیم مبنی بر اجازه ورود ایران به سازمان تجارت جهانی در صورت توقف غنی سازی اورانیوم را به چه صورت پیش بینی می نمایید؟ آیا عضویت ایران در این سازمان به نفع منافع ملی کشورمان است؟
این که امریکا در عوض رفتار مناسب در زمینه اتمی به ایران پیشنهاد عضویت در سازمان تجارت جهانی را مطرح کرده به عقیده من موضوعیت ندارد. ایران در واقع دو دغدغه دارد. اول اینکه امریکا ضمانت کند که برای سرنگونی جمهوری اسلامی از طریق نظامی و یا اخلال گری اقدام نخواهد کرد. موضوع دوم این است که تحریمها علیه ایران باید ملغا شوند تا جریان سرمایه های اروپایی و ژاپنی که متوقف مانده است بتواند جاری شود. این دو موضوع برای ایران مهم هستند که البته امریکا هیچ اشاره ای به آنها نکرده است. مسئله اصلی بین ایران و دولت بوش فعالیتهای اتمی ایران نیست چرا که خیلی قبل از مطرح شدن فعالیتهای اتمی محافظه کاران با ایران از سر مخالفت برخواسته بودند و از ۱۹۷۹ حرف از براندازی جمهوری اسلامی – حمایت آن از تروریسم و بعد از بحران گروگانگیری در ۱۹۸۰ – دشمنی با امریکا و غیره مکررا مطرح شده است.
شباهت زیادی با موضوع عراق وجود دارد که وقتی حرف از سلاح های کشتار جمعی زده میشد موضوع حقیقتا لزوم برکناری صدام بود. به همین طریق در مورد ایران اگر ایران برنامه اتمی نیزنداشت حرف از براندازی هم چنان باقی می ماند و بالنتیجه معتقدم که ایران و امریکا در مسیر رویارویی غیر قابل اجتناب قرار دارند.
آیا ایران میتواند بعنوان یک نیروی ضد امریکایی در منطقه باقی بماند وامریکا به اهداف تقویت حضور و قدرت خود در منطقه برسد؟
من معتقدم این سیاست بازی است که برای مصرف عمومی حرف از خطر دستیابی ایران به سلاح اتمی و مسائل امنیتی مطرح میشوند. حیرت آورتر بود که نومحافظه کاران بعد از عراق سرزده سراغ ایران نرفتند چون اگر اسناد مورد مطالعه قرار گیرند می بینیم که قویا این موضوع مطرح شده بود که ایران نیز باید اشغال شود. این نظرات طی تسخیر عراق مکررا مطرح شده بود وقابل توجه است که این چنین نشد. این ناشی از عدم تمایل امریکا یا جهت گیری ایران نبود. بلکه بیشتر ناشی از محدودیتهای بوجود آمده برای نیروهای امریکایی است. نیروهای امریکایی تحت فشار هستند و حتی نیروی لازم را برای کنترل اوضاع در خود عراق ندارند. ۱۵۰۰۰۰ سرباز برای تامین امنیت عراق کافی نیست و در نتیجه حرف از اشغال کشوری دیگر به لحاظ نظامی منطقی نمیباشد.در دولت (امریکا) محافظه کاران سنتی نیز وجود دارند که طی چند ماه گذشته شنیده های خفیف تری از واشنگتون به گوش میرسانند.
در عین حال میتوان به اسناد نو محافظه کاران در واشنگتون اشاره کرد که مکررا حمله نظامی به ایران را مطرح میکردند و به راه مذاکره که اروپاییان و کالین پاول شروع کردند انتقاد داشتند. ولی ناگهان در اواخر دسامبر ۲۰۰۴ این سیاستها تغییر کردند و حرف از مذاکره زده میشود واشغال نظامی دیگر مطرح نمیشود این یک تغییر در سیاست گذاریست اگر چه هنوز حرف از براندازی زده میشود ولی از طریق راههای مرسوم تقویت مخالفت از درون ایران و گفتگو با دانشگاهیان دانشجویان و یا ماموران ضد اطلاعاتی. پس هدف براندازی جمهوری اسلامی همچنان پا برجاست ولی از طریق دموکراتیک و نه نظامی. کنار گذاشتن راههای نظامی بعلت احترام به قوانین بین المللی نمیباشد. بلکه ناشی از واقعیتهای محدویت توانایی نظامی و مالی در حال حاضر میباشد. وقتی عراق اشغال شد تصور میشد که نفت عراق هزینه نظامی این اشغال و لشکر کشی که اکنون بیشتر از ماهی شش بیلیون دلار است را خواهد پرداخت. پس با این هزینه ها که در محافل بانکی نگرانی هایی را ایجاد کرده اشغال کشوری دیگر به وسعت ایران مسئله عراق را ناچیز مینماید که فشار عظیمی را به منابع مالی و نظامی امریکا وارد خواهد کرد.
به علت این دونکته است که نو محافظه کاران لحن خود را تغییر داده اند و واقع بینانه تر شده اند. نکته دیگر این است که امریکاییان در عراق با مبارزان سنی روبرو هستند که قابل کنترل نیست ان دو آخرین چیز که میخواهند دامن زدن به مشکلات در مناطق شیعه میباشد. آنها میدانند که ایران از نفوذ قابل توجهی در مناطق شیعه عراق برخوردار است که تاکنون برای ایجاد آرامش و ترویج فعالیتهای سیاسی در چارچوب جدید بکار گرفته میشدند. اگر به ایران حمله نظامی میشد مهرهایی چو موسی صدر عراق به مخالفت علیه امریکا تشویق خواهند شد که کابوس عراق را و حشتناک تر خواهد کرد. در شرایط کنونی مقاومت سنی ها در عراق ناآرامی در مناطق شیعه وضع امریکا را بسیار و خیم تر خواهد کرد و این مهمم ترین بازدارنده علیه نو محافظه کاران در برخورد با ایران میباشد.
۴) به نظر شما آیا حمله نظامی وسیع و یا محدود آمریکا به ایران محتمل است و در صورت حتی یک حمله نظامی محدود به ایران از جانب آمریکا و یا اسرائیل، تاثیر آنرا بر تحولات سیاسی درون کشورمان را چگونه ارزیابی می نمایید؟
من فکر میکنم که دولت ایران از آن بعنوان یک فرصت مطلوب برای سرکوبی هر گونه مخالفت و یا اعتراضی استفاده خواهد کرد. در واقع بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی در داخل از اعتراض خودداری خواهند کرد اگر امریکا دست به مداخله نظامی بزند. بارها بارها دیده ایم که در شرایط مداخله نظامی قدرت خارجی عموما مردم باز هم به حمایت دولت خود هر چند هم که با آن مخالفت باشند می پردازند. بهر حال دولت خود را به یک نیروی خارجی استعماری ترجیح میدهند. پس برای اصول گرایان محافظه کار در ایران حمله نظامی به نوعی مفید است و آنها از این فرصت استفاده خواهند کرد تا موقعیت خود را مستحکمتر کنند. ولی همانطوریکه قبلا نیز گفته امکان حمله نظامی در حال حاضر مطرح نیست. اگر این سوال را در ماه دسامبر گذشته کرده بودید میگفتم که امریکا مشغول آماده شدن برای حمله نظامی میباشد و محافظه کاران سیاست خود را در اوسط دسامبر تغییر دادند و حرف از حمله نظامی به ایران دیگر مطرح نیست. هدف براندازی نهایتا پابرجاست و راههای دموکراتیک برای تضعیف جمهوری اسلامی مطرح است.
۵) در صورت عدم امکان حمله نظامی به ایران در راستای "تغیر رژیم"، دولت بوش چه راهبردهای دیگری را میتواند در نظر داشته باشد؟ مخصوصا اینکه رژیم ولایت فقیه در داخل کشور ازطریق انتخابات ریاست جمهوری در چند ماه آینده در صدد یکدست نمودن کامل حکومت میباشد. آیا آمریکا و رژیم حاکم در انتها میتوانند به توافقی که به شکلی به حفظ نظام منتهی شود برسند؟
خوب , من یک راه حل واقعی بین ایران و ایالات متحده نمی بینم, چون من فکر می کنم که سیاست حداقل امریکا این است که ایران تضمین کامل بدهد که برنامه ای برای تسلیحات اتمی نخواهند داشت و تتها راهی که ایران می تواند این تضمین مطلق را, بدون چون و چرا, بدهد این است که تمامی برنامه های اتمی خود, شامل انچه که هم اکنون برای تولید انرژی و برای اهداف مسالمت امیزدارد,را متوقف کند. این سیاست اعلام شده ای است. من فکر می کنم از طرف ایران این مسیله پرستیژ ملی است. دولت ایران هرگز قبول نخواهد کرد که برنامه اتمی خود را بطور کامل متوقف کند. بنابراین فکر نمی کنم که توافقی صورت بگیرد و سیاست امریکا مبنی بر تغییر رژیم در ایزان ادامه خواهد داشت و تاکتیکهای ان با انچه که برای برخورد با مصدق اتخاذ شد فرقی نخواهد داشت. ایزوله کردن سیاسی و اقتصادی, فشارهای اقتصادی, ممانعت از سرمایه گداریهای خارجی, ایجاد فشارهای مالی, انها در واقع نمی توانند از فروش نفت ممانعت کنند زیرا اینکار بازار جهانی نفت را دچار هرج و مرج می کند اما سعی خواهند کرد تولید و سهم بازار نفت ایران را محدود کنندو سرانجام سعی خواهند کرد افکار عمومی مردم ایران را به منظور بوجود اوردن شرایط مشابهی مانند انچه که در گرجستان و اوکرایین گذشت و تغییر رژیم از داخل به پشتیبانی از خود جلب کنند. دیدگاهی را که غالبا از واشنگتن ابراز می شود که ایران شرایطی چندان متفاوت با گرجستان و اوکرایین ندارد و همانگونه از تحولات داخلی که در انجا بوقوع پیوست, که در واقع امریکا ان را ازخارج هدایت می کرد, قابل اجراست. انچه انها درک نمی کنند این است که ایران تاریخ متفاوتی نسبت به ان کشورها دارد. و در این مورد شرایط چندان مشابه نیست. در ان کشورها که در ان شاهد قیامهای مردمی بودیم, در واقع درتمام ان کشورها, روسیه به عنوان دشمن خارجی اصلی شناخته شده بود. روسیه نیروی اصلی امپریالیستی است. ایالات متحده بعنوان متحد جنبش مردمی علیه روسیه شناخته شده است. تاریخا در ایران این غرب بخصوص بریتانیا و ایالات متحده است که بعنوان دشمنان اصلی شناخته شده اند. البته روسیه حضور داشته است ولی هیچکس رژیم اکنون ایران را بعنوان عروسک خیمه شب بازی پوتین نشناخته است که در ان صورت انها می توانستند به امریکا به عنوان نجاتگر خارجی که به انها در برابر روسهای خطاکار کمک میکند نگاه کنند. و البته با این تاریخ حمایت امریکا از شاه, امریکا بسیار بیشتر بعنوان تهدید خارجی علیه جنبش مردمی مطرح است تا دوست این جنبش.
۶) با در نظر گرفتن نقش آمریکا در تحولات سالیان اخیر در کشورهایی مانند افغانستان، عراق، گرجستان و اوکراین تحلیل شما در مورد توجیه برخی از نیروهای اپوزیسون که دخالت مستقیم آمریکا در ایران میتواند منجر به حرکتهای وسیع اعتراضی علیه رژیم شود چیست؟
– من فکر میکنم به علت نقشی که ایالات متحده در تاریخ گذشته ایران بازی کرده است برای نیروهای مترقی تصور کمک امریکا مشکل باشد. بنابراین هرکونه حضور ایالات متحده میتواند نتیجه معکوس داشته باشد زیرا که این امر نیروهای پیشرو واقعی را وادار میکند از کارهایی که امریکا از انها میخواهد انجام دهند اجتناب کنند. به این تربیب در برابر وارد شدن امریکا و تعیین چهارچوب برای دمکراسی و جنبش دمکراتیک توسظ امریکا, دمکراتهای واقعی باید ترجیح بدهند که فاصله خود را با امریکا حفظ کنند تا مورد سو ظن همکاری با امریکا قرار نگیرند. من فکر نمی کنم که اتحاد بین نیروهای دمکراتیک در ایران و امریکا در همکاری با هم برای تغییر رژیم امکان پذیر باشد بخصوص اگر توجه کنیم که نو محافظه کاران برای چه تلاش میکنند. اول اینکه انها در شرایط فعلی از دمکراسی در ایران صحبت میکنند. پرونده انها در دفاع از دمکراسی در ایران چندان خوب نیست. اشخاصی چون لدین که در زمینه تغییر رژبم در ایران بسیار فعال است یک نو محافظه کار است. او در واقع از شاه حمایت میکرد و یکی از انتقادات اصلی او به کارتر و دمکراتها این بود که انها پشتیبانی را که شاه لازم داشت به او ندادند. در ان زمان در واقع انتقاد او به کارتر این بود که او بیش از حد به مسایل حقوق بشر حساسیت نشان میدهد. بنابراین مشکل می توان باور کرد که این افراد در واقع نگران دمکراسی در ایران هستند. انها نه فقط از شاه پشتیبانی کردند بلکه از مجاهدین هم پشتیبانی کردند. این نظر که مجاهدین برای ایران دمکراسی به ارمغان میاورند بسیار دور از واقعیت به نظر میرسد. فاکتور دیگری که راه به روزنامه ها باز کرده است اینکه این نو محافظه کاران در واقع با گروههایی در ایران همکاری میکنند که بیشتر علاقه به تجزیه ایران به مناطق ملی دارند. این در واقع پدیده جدیدی در سیاست امریکا است. امریکا بطور سنتی از حاکمیت ایران حمایت کرده است. در گذشته در واقع کشورهای دیگری همچون روسیه بوده اند که سعی در شکستن ایران به قسمتهای کوچکتری داشته اند. ولی در ۱۵ سال گذشته این نو محافظه کاران بوده اند که در همکاری نزدیک باکارگردانان واشنگتن , اشکارا دم از وجود اقلیتهای عمده ای چون عربها, بلوچهاو کردها و اینکه این اقلیتها احتیاج دارند که استقلال داشته باشند میزنند. البته کشوری به نام ایران وجود خارجی نخواهد داشت اگر قسمتهای مختلف ایران حق حاکمیت مستقل خود را داشته باشند. بنابراین ایرانیهای مترقی ویا ناسیونالیست ویا وطن پرست که فکر میکنند ایالات متحده خواستار سلامت ایران است باید با دقت بیشتری نگاه کنند و ببینند که نو محافظه کاران چه میکنند.
۷) به نظر شما با وجود غیر دمکراتیک بودن انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه آینده، آیا مردم ونیروهای سیاسی بوسیله این انتخابات میتوانند نقشی در فعل انفعالات بین رژیم ولایت فقیه و آمریکا ایفا نمایند؟
خوب انتخابات در ایران تا حدی می نواند بر دولت ایران اثر داشته باشد ولی من فکر میکنم در رابطه ایران و امریکا ان نیروی اصلی که اثر تعیین کننده دارد و جهتگیری را تعیین میکند ایالات متحده است. و البته مردم ایران تاثیر بسیار کمی بر دولت نو محافظه کاران امریکا دارند. انجه که انها می گویند و یا می کنند تاثیر بسیار ناچیزی بر نو محافظه کاران در واشنکتن دارد. بنابر این من فکر میکنم تا انجا که به مردم ایران مربوط میشود نقش عمده ای در بحران افزایش یابنده در روابط بین ایران و امریکا بازی نمی کنند. ولی بهترین چیزی که می تواند اتقاق بیافتد محدودیت قدرت نو محافظه کاران است که محدود کننده عمل انها است. بنابر این بهترین متحد مردم ایران صدای خود انان است که می تواند قدرت عمل امریکا را محدود سازد.
۸) در سالهای اخیر رابطه بین آمریکا و اروپا دچار تنش ها و تضاد هایی بوده است، به نظر شما این رابطه به چه شکلی تحول خواهد یافت و آیا شما ایجاد یک جهان چند قطبی را لازم و یا محتمل میدانید؟ آیا کشورهای جهان سوم می توانند از وجود این تضاد ها به نفع خود بهره برداری کنند؟
باید گفت آمریکا در حال حاضر تنها "ابرقدرت" جهان است. مخصوصا وقتی که صحبت از قدرت نظامی میکنیم و یا اینکه حتی صحبت از قدرت سیاسی میشود. در مقابل باید از اروپا فقط به عنوان قدرت اقتصادی یاد کنیم در ضمن این را باید افزود که اروپا توان تبدیل شدن از یک قدرت تنها اقتصادی به یک قدرت اقتصادی- نظامی را ندارد. بنابراین تنها تاثیری که اروپا میتواند روی آمریکا بگذارد و شیوه عمل آنرا محدود کند از طریق اعمال حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود. در واقع ما شاهد اعمال همین روش در مورد عراق بودیم که اتفاقا موفقیت آمیز بود و البته در مورد ایران روشی پیش گرفته شد که واشنگتن را منصرف از اقدام نظامی علیه ایران کند. باید این نکته را متذکر شوم که عدم اقدام نظامی علیه ایران نه بواسطه مخالفت اروپا به عنوان یک قدرت بلکه بیشتر ناشی از ضعف نظامی است در عرصه عملیات زمینی.
۹) با در نظر گرفتن رابطه تنگاتنگ اقتصادی ما بین چین و آمریکا و مخصوصا رشد توان اقتصادی و نظامی چین، سیاست و استراتژی آمریکا در مورد این کشور ودر مجموع منطقه خاوردور را چگونه ارزیابی می نمایید؟
زمانیکه دولت بوش در سال ۲۰۰۰ وارد کاخ سفید شد درواقع چین به عنوان مهمترین رقیب آمریکا بشمار میرفت و آن به این علت بود که چین به یک قدرت عمده اقتصادی بدل شده بود, قدرتیکه زیر نفوذ آمریکا قرار نداشت. بنابراین مابسمت بروز جنگ سرد جدیدی مابین چین و آمریکا پیش میرفتیم. اگر بخاطر داشته باشید در آن دوران ما حتی شاهد ماجراهایی بین آنها بودیم که حتی منجر به صف کشی نظامی بین دو کشور شد. بهر صورت شرایط با پیش آمدن رویداد ۱۱ سپتامبر دچار چرخش شد و خاورمیانه به جای چین محورسیاست خارجی قرار گرفت. البته این به این معنا نیست که نئوکنسرواتیوها چین را فراموش کرده اند، بلکه آنها به این نتیجه رسیده اند که با توجه به بحران و مشکلاتی که در خاورمیانه با آن روبرو هستند امکان بازگشایی جبهه ای دیگر را ندارند بنابراین نوع برخوردشان را با چین تغییر داده اند. مبادلات اقتصادی با چین نیز بواسطه در جریان افتادن سرمایه مالی چینی در آمریکا دنبال شده است.
این نکته را باید افزود که علیرغم مبادلات وسیع تجاری و حجم بالای واردات کالا از چین نگاه درازمدت و استراتژیک نئوکنسرواتیوها در واشنگتن به چین، از بستر اصلیترین رقیب آنان در آینده میباش دو بر این اساس است که استراتژی آنها ادامه پروژه جنگ ستارگان و گسترش نظامیگری "های تک" میباشد تا در صورت لزوم علیه دشمن استرااتژیک از آنها بتوانند استفاده کنند. البته در جشم انداز کوتاه هم این رقابتها ادمه خواهد داشت ولی بعلت قراردادهای اقتصادی وسیع تعدیل خواهد شد.
فاکتور دیگری که در این روابط تأثیر گذار میباشد برتری اقتصادی یکی بر دیگری است این برتری طرف مقابل را در موضع ضعف قرار خواهد داد، بنابراین اگر ما شاهد بهم خوردن وضعیت متعادل چین چه از نظر ایجاد بحرانهای اجتماعی بعلت از بین رفتن تعادل اقتصادی بین اقشار مختلف اجتماعی و یا شاهد پایان دوران جادویی شکوفایی اقتصادی باشیم علیرغم تاثیر بسیار مخرب این شرایط بروی اقتصاد امریکا و باصطلاح درامیختگی اقتصادی امریکا و چین سوءاستفاده آمریکا از این شرایط را بدون شک بدنبال خواهد داشت.
۱۰) با توجه به خطرات ناشی از عملکرد یکجانبه سیاست خارجی دولت بوش مبتنی بر سیاست جنگ های "دائم و پیشگیرانه" و "جنگ با تروریسم" چگونه میتوان در عرصه بین اللملی وزنه تعادلی ایجاد نمود که بتواند در شکل دهی سیاست خارجی آمریکا موثر واقع گردد؟
مهمترین نیروی بازدارنده قدر قدرتی آمریکا واقعیتهاست. واقعیت این است که آمریکا دارای قدرت نامحدود نمیباشد. ما در واقع شاهد محدودیتهاو بروز ضعف در توان اقتصادی و نظامی آمریکا هستیم، دیدن همین واقعیتها خود عامل بازدارنده ای است. البته افکار عمومی مردم آمریکا هر چقدر آ گاهتر باشد بهمان میزان فشار بروی دولت برای عدم اجرای سیاستهای توسعه گرایانه آن بیشتر خواهد شد. هر چقدر مردم بهتر بتوانند تشخیص دهند که با یک دلار اضافه شدن به بودجه توسعه گری نظامی در واقع از بودجه برنامه های خدمات اجتماعی و یا آ موزشی آ نان کاسته میشود همانقدر کار برای بالاتر بردن آ ن دشوارتر خواهد شد. نه تنها افکار عمومی آمریکا بلکه افکار عمومی جهان بسیار تعیین کننده است. باید برای مردم جهان روشن ساخت که واقعأ چه عواملی و به چه دلایلی علیرغم مخالفت وسیع جهانی آن فاجعه رادر عراق ایجاد کردند. توضیح این موارد و مواردی از این دست به مردم اروپا، آمریکا و کانادا مقاومتی را سبب خواهد شد که عملا مانع اجرای سیاستهای توسعه طلبانه و جنگ طلبانه بیمارگونه واشنگتن در جهان خواهد شد.